توضیحات
رفراکتومتر :
دستگاه رفرکتومتر جهت تعیین ضریب شکست گازها، مایعات و جامدات نیمه شفاف بکار می رود. ضریب شکست یک جسم عبارت است از مقدار انحراف نور پس از عبور از جسم مورد نظر . این عدد جهت تشخیص نوع ، خلوص مواد و مقدار آنها بسیار مهم و با ارزش میباشد.
به طور معمول از این مشخصه، برای شناسایی مواد یا ارزیابی خلوص آنها استفاده می شود. بعد از معین شدن ضریب شکست، علاوه بر شناسایی مواد، مقدار آن را نیز میتوان محاسبه کرد.
واژه رفــرکــتـــومــتـــر (Refractometer) به معنی شکست سنج می باشد که در ترجمه فارسی گاهی به آن انکسارسنج نیز گفته میشود.
کاربردها
دستگاه رفرکتومتر کاربردهای زیادی در صنایع گوناگون دارد.
کاربردهای رفرکتومتر در صنایع غذایی، دارویی و شیمیایی برای تعیین ضریب شکست، درصد غلظت و اندازه گیری بریکس محلول‌هادر حین و پس از پروسۀ تولید میباشد. این دستگاه قادر به اندازه گیری ضریب شکست نور و نیز “بریکس” برای یک محلول میباشد. علاوه بر اینها از رفرکتومتر برای اندازه گیری غلظت مواد حل شده در حلال مانند درصد غلظت نمک طعام در حوضچه‌های پرورش ماهی و یا تعیین میزان آب در عسل استفاده میشود.
در صنایع غذایی هم این دستگاه کاربرد بسیار زیادی دارد به طور مثال در کارخانه های قند برای تعیین بریکس محلول قند و یا میزان الکل، در نوشیدنی ها استفاده می شود.
در پزشکی برای پی بردن به میزان اوره و پروتئین خون، میزان نمک موجود در آن و غلظت مایعات مختلف استفاده می شود و مهمترین کاربرد آن در پزشکی تعیین غلظتاورهدر آزمایشگاه است.
در صنایع خودرو سازی نیز جهت کنترل وزن مخصوص اسید باتری و ضد یخ نیز مورد استفاده قرار میکیرد.
Brix بریکس:
واحدی است که بیانگر میزان ذرات جامد موجود در یک محلول است و اصولا به درصد حل شوندگی حل شده در پایۀ حلال بستگی دارد.
ضریب شکست:
ضریب شکست نیزمانند نقطه ذوب،جوش ،دانسیته و … از خواص فیزیکی مواد است.
انواع رفراکتومتر
امروزه این دستگاه در سه نوع کلی موجود است:
1-رفراکتومتر دستی یا چشمی Manual handheld refractometer
2-رفراکتومتر پرتابل دیجیتال Digital handheld refractometer
3-رفراکتومتر رومیزی Abbe refractometer
1-رفراکتومتر دستی (چشمی) آنالوگ :
پرکاربردترین رفراکتومترهای موجود در بازار، رفراکتومترهای دستی یا چشمی می باشند .این رفرکتومترها که دارای خطای اندازه گیری ±1% Brix می باشند به صورت یک استوانه هستند که بدون باطری کار میکنند و در انتهای آن یک چشمی قرار دارد و کاربر با نگاه کردن درون چشمی می تواند نور بازتابی از سطح نمونه را بر روی نوار مدرج درون چشمی مشاهده نماید و از این طریق میزان غلظت نمونه قابل محاسبه خواهد بود. واضح است که کاربری فوق العاده آسان دارند ولی دقت این روش اندازه گیری به مراتب پایین تر از روشهای دیگر رفرکتومتری می باشد.
رفراکتومتر های چشمی با برندهای مختلف از جمله آتاگو ژاپنATAGO ، KRUSS و KERN آلمان ،ALLA فرانسهو همچنین رفراکتومترهای چینی قابل تامین می باشند.
2- رفرکتومتر پرتابل دیجیتال
Digital handheld refractometer :
دقت این رفرکتومترها بیشتر از ±0.1 Brix میباشد و کاربری بسیار ساده ای دارند. در نتیجه کاربران غیر حرفه ای نیز به راحتی میتوانند با این دستگاه کار کنند.
برای استفاده از این رفرکتومترها چند قطره از نمونه مورد نظر روی منشور قرار داده می شود. مقدار نمونۀ قرار داده شده بر روی منشور می بایست به اندازه ای باشد که به خوبی تمام سطح منشور را بپوشاند (در صورتی که این مقدار کم باشد دستیابی به نتیجه مطلوب سخت می شود و در صورت زیاد بودن ترشح مایع با اطراف منجر به آلودگی می شود) پس از قرار دادن نمونه، با فشار دادن دکمۀ Start دستگاه شروع به تنظیم و تطبیق دمای نمونه می کند و میزان ضریب شکست، بریکس و سایر پارامترهای قابل اندازه گیری نمایش داده میشوند.
رفراکتومتر های دیجیتال با برندهای مختلف از جمله آتاگو ژاپنATAGO ، KRUSS و KERN آلمان ،و همچنین رفراکتومترهای چینی قابل تامین می باشند.
3-رفرکتومتر رومیزی
Abbe refractometer :
دقت این رفراکتومترها بیشتر از ±0.1 Brix میباشد و جهت انجام امور آزمایشگاهی حساس و دقیق ، با قابلیت اتکا به نتایج بسیار مناسب هستند.
برای استفاده از این رفراکتومترها چند قطره از نمونه مورد نظر روی منشور قرار داده می شود. مقدار نمونه قرار داده شده بر روی منشور می بایست به اندازه ای باشد که به خوبی تمام سطح منشور را بپوشاند (در صورتی که این مقدار کم باشد دستیابی به نتیجه مطلوب سخت می شود و در صورت زیاد بودن ترشح مایع با اطراف منجر به آلودگی می شود)
رفراکتومترهای رومیزی به دو بخش تمام دیجیتال و آنالوگ تقسیم بندی میشوند که هر دو آنها دقت و صحت اندازه گیری قابل قبولی برخوردارند با این تفاوت که در مدل های دیجیتال، اپراتور نقشی در تعیین نتیجه نداشته و دستگاه پس از اتمام کار، نتیجه را روی صفحه نمایش نشان خواهد داد.
رفراکتومترهای رومیزی با برندهای مختلف آلمانی و چینی قابل ارائه می باشند
